Πρέπει ιδίως να υποστηριχθούν οι προσπάθειες του ΟΗΕ για δημιουργία ανθρωπιστικού διαδρόμου και εγγυήσεις για ασφαλή διέλευση προσφύγων στις γειτονικές χώρες και να επιδιωχθεί η αποφυγή συσσώρευσης τους πάλι στην Τουρκία, από όπου ένα μεγάλο ποσοστό θα περάσει το Αιγαίο.
Στις 12 Αυγούστου ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις της Ντόχα μεταξύ των Ταλιμπάν και των ΗΠΑ, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και με παρουσία επίσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Πακιστάν, με μία έκκληση για την διακοπή των εχθροπραξιών, τον τερματισμό των επιθέσεων κατά των πρωτευουσών των επαρχιών και την επιτάχυνση της ειρηνευτικής διαδικασίας. Σπάνια η διπλωματία απείχε περισσότερο από την κατάσταση στο πεδίο. Λιγότερο από μία εβδομάδα μετά η Καμπούλ και το σύνολο της αφγανικής επικράτειας ήταν στα χέρια των Ταλιμπάν.
Πώς εξηγείται το φαινομενικά παράδοξο γεγονός οι οπισθοδρομικοί ισλαμιστές, με 75.000 περίπου διασκορπισμένες δυνάμεις, να επικρατήσουν κατά κράτος μέσα σε λίγες ημέρες επί 300.000 κυβερνητικών στρατιωτών, για τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση των οποίων οι Αμερικανοί είχαν ξοδέψει πάνω από 87 δις δολάρια; Στο κάτω-κάτω το καθεστώς Νατζιμπουλάχ είχε επιζήσει για τρία χρόνια μετά την αποχώρηση των δυνάμεων του Κόκκινου Στρατού.
Η εξήγηση είναι απλή και δείχνει την παταγώδη αποτυχία του γεωστρατηγικού μοντέλου των δυτικών και ειδικά των αμερικανικών επεμβάσεων στην περιοχή, από την Λιβύη έως το Ιράκ: Οι εισβολές και οι καταλήψεις δεν είναι μόνο αντίθετες στο διεθνές δίκαιο, δεν παραβιάζουν μόνον την εθνική κυριαρχία, αλλά είναι πλήρως ατελέσφορες. Δεν μπορούν να οδηγήσουν σε βιώσιμες λύσεις, ακριβώς γιατί στερούνται της αναγκαίας νομιμοποίησης στο λαό που τις υφίσταται. «Η σωτηρία είναι επικερδής επιχείρηση μόνον για το σωτήρα», θύμιζε ο Ασημάκης Πανσέληνος.
Και, προφανώς, η δημοκρατία δεν εξάγεται. Όπως δήλωσε στην Ουάσιγκτον Ποστ η ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών και πρώην Αφγανή βουλευτής Μαλαλάι Τζόγια, «οι γυναίκες και η κοινωνία των πολιτών στο Αφγανιστάν έχουν τρεις εχθρούς - τους Ταλιμπάν, τους πολέμαρχους που μεταμφιέζονται σε κυβέρνηση και την αμερικανική στρατιωτική κατοχή. Αν μπορέσετε να απαλλαγείτε από ένα από αυτούς, σας μένουν ακόμη δύο».
Ο αιφνιδιασμός της αμερικανικής πλευράς από την ταχύτητα των εξελίξεων φανερώνει τις δυσκολίες αναπροσανατολισμού της πολιτικής των ΗΠΑ στην ανάσχεση της επιρροής της Κίνας ιδίως στη νοτιοανατολική Ασία και τη σταδιακή της αποχώρηση, τουλάχιστον στρατιωτικά, από τη Μέση Ανατολή. (Το ότι η Αμερική πρέπει πλέον να θεωρείται «χώρα του Ειρηνικού» -και όχι του Ατλαντικού- το είχε άλλωστε προαναγγείλει ο Μπαράκ Ομπάμα.) Το πιο αξιοσημείωτο όμως της αμερικανικής πολιτικής για εμάς του Ευρωπαίους είναι ο μονομερής της χαρακτήρας. Καμία διαβούλευση δεν προηγήθηκε με την ΕΕ για το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης τους, μολονότι επρόκειτο για πολιτική απόφαση που μπορεί να θέσει σε άμεσο κίνδυνο ευρωπαϊκά συμφέροντα εθνικής ασφάλειας. «Τι συνέβη με το «Americais back ;» αναρωτήθηκε σχετικά ο Τόμπιας Έλγουντ, Πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας του βρετανικού κοινοβουλίου, αναφερόμενος στην υπόσχεση του Μπάιντεν για εξωτερική πολιτική βασισμένη στην ανοικοδόμηση συμμαχιών και την αποκατάσταση του κύρους των ΗΠΑ.
Από την πρώτη στιγμή ο Αλέξης Τσίπρας κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να εγκαταλείψει την αφωνία της, την έλλειψη αυτόνομης εξωτερικής πολιτικής αλλά και την προσέγγιση του θέματος αποκλειστικά με όρους μετανάστευσης. Υπογράμμισε την ανάγκη σύγκλησης έκτακτου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για το Αφγανιστάν.
Πρότεινε την ανάληψη πρωτοβουλίας από τον ΟΗΕ, που θα συμπεριλαμβάνει όλα τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, την ΕΕ και τις γειτονικές χώρες, προκειμένου να τεθούν αυστηροί διπλωματικοί και οικονομικοί όροι στο νέο καθεστώς στο Αφγανιστάν, κυρίως ως προς το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικά των γυναικών και παιδιών. Η πρόταση αυτή είναι ρεαλιστική, γιατί αντιθέτως με το 2001, οπότε οι Ταλιμπάν ήταν πλήρως απομονωμένοι διπλωματικά, σήμερα φαίνεται να επιδιώκουν την διπλωματική τους αναγνώριση, συμμετέχοντας τόσο στην διαδικασία της Ντόχα, όσο και καλλιεργώντας σχέσεις ιδίως με το Ιράν, τη Ρωσία και την Κίνα.
Η κυβέρνηση αντί να καλεί την ΕΕ, εκτός τόπου και χρόνου, να συνεχίσει τις επιστροφές Αφγανών στο Αφγανιστάν, όπως έκανε πριν από δέκα ημέρες, με την Αυστρία και τη Δανία, οφείλει να επιδιώξει τη σύγκληση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με τους ανωτέρω στόχους, δίνοντας επιπλέον έμφαση στην κεντρική ευρωπαϊκή αντιμετώπιση των αναπόφευκτων προσφυγικών ροών, τις οποίες δεν πρέπει να επωμιστεί για μια ακόμη φορά μόνη η Ελλάδα. Πρέπει ιδίως να υποστηριχθούν οι προσπάθειες του ΟΗΕ για δημιουργία ανθρωπιστικού διαδρόμου και εγγυήσεις για ασφαλή διέλευση προσφύγων στις γειτονικές χώρες και να επιδιωχθεί η αποφυγή συσσώρευσης τους πάλι στην Τουρκία, από όπου ένα μεγάλο ποσοστό θα περάσει το Αιγαίο. Υπήρξαν στο παρελθόν προτάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση για εξέταση αιτήσεων ασύλου εκτός της ευρωπαϊκής επικράτειας, που πρέπει να επανεξεταστούν και να υπάρξει ειδική απόφαση του Συμβουλίου για την δημιουργία ειδικού κεντρικού ευρωπαϊκού μηχανισμού για την διαχείριση της νέας προσφυγικής κρίσης.
Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, Τομεάρχης Εξωτερικών ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ
0 Σχόλια