Του Ζαφείρη Χατζηδήμου
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Ιορδανία αποτελούσε, επί δεκαετίες, μία από τις πιο ισχυρές κοινωνικοπολιτικές οργανώσεις της χώρας, με βαθιές ρίζες στην παλαιστινιακή κοινότητα, τεράστιο δίκτυο θρησκευτικών, εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, και ένα πολιτικό σκέλος – το Ισλαμικό Μέτωπο Δράσης – που αναδείχθηκε κατά καιρούς σε κύρια δύναμη της αντιπολίτευσης.
Σε αντίθεση με άλλες αραβικές χώρες όπου η Αδελφότητα καταδιώχθηκε ή τέθηκε εκτός νόμου (όπως η Συρία, η Αίγυπτος, τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία), στην Ιορδανία διατήρησε για χρόνια μια ιδιότυπη σχέση αμοιβαίας ανοχής με τη μοναρχία, λειτουργώντας συχνά ως «βαλβίδα εκτόνωσης» της λαϊκής δυσαρέσκειας.
Ωστόσο, η κατάσταση άλλαξε ριζικά μετά τις εξελίξεις στη Γάζα από τον Οκτώβριο του 2023 και εξής, όταν οι μαζικές διαδηλώσεις, που εν πολλοίς υποκινήθηκαν ή διοργανώθηκαν από οργανώσεις προσκείμενες στην Αδελφότητα, άρχισαν να αποκτούν έντονα αντικαθεστωτικό χαρακτήρα.
Η Γάζα και ο ξεσηκωμός
Η έκρηξη του πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς λειτούργησε καταλυτικά. Η Χαμάς, ως γνωστόν, αποτελεί την παλαιστινιακή πτέρυγα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και διατηρεί στενές ιδεολογικές, οργανωτικές και – πιθανώς – επιχειρησιακές σχέσεις με αδελφές οργανώσεις στον αραβικό κόσμο. Η Ιορδανία, όπου ο παλαιστινιακός πληθυσμός αποτελεί την πλειοψηφία, είδε χιλιάδες διαδηλωτές να γεμίζουν καθημερινά τους δρόμους του Αμμάν και άλλων πόλεων, καταγγέλλοντας τη σιωπή του καθεστώτος απέναντι στις ισραηλινές επιχειρήσεις και ζητώντας ανοιχτά ρήξη με το Ισραήλ.
Ο βασιλιάς Αμπντάλα Β΄ έκανε ό,τι μπορούσε για να αποτρέψουν την πολιτικοποίηση αυτών των κινητοποιήσεων, όμως απέτυχαν να συγκρατήσουν τη συσσωρευμένη οργή. Σε αυτό το πλαίσιο, η Μουσουλμανική Αδελφότητα άρχισε να αναδεικνύεται και πάλι ως ο κύριος πολιτικός εκφραστής της δυσαρέσκειας, κερδίζοντας έδαφος στις βουλευτικές εκλογές του 2024 και αποκτώντας ρόλο «αντιβασιλείας» στο μυαλό αρκετών υποστηρικτών της.
Η απάντηση του κράτους ήρθε σταδιακά, αλλά μεθοδικά. Στις αρχές του 2025 οι υπηρεσίες ασφαλείας προχώρησαν σε συλλήψεις 16 ατόμων που φέρονται να σχεδίαζαν επιθέσεις με ρουκέτες και drones εντός της Ιορδανίας, με εκπαίδευση που – σύμφωνα με διαρροές – πραγματοποιήθηκε στον Λίβανο από εκπροσώπους της Αδελφότητας με διασυνδέσεις σε σιιτικά δίκτυα, πιθανώς προσκείμενα στη Χεζμπολάχ.
Ετσι, στις 23 Απριλίου 2025 η κυβέρνηση της Ιορδανίας προχώρησε στην πλήρη απαγόρευση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ως παράνομης οργάνωσης, έκλεισε τα γραφεία της και διέταξε την κατάσχεση των περιουσιακών της στοιχείων.
Το πολιτικό της σκέλος, το Ισλαμικό Μέτωπο Δράσης, αντέδρασε δηλώνοντας πως πρόκειται για νόμιμο κόμμα που δεν σχετίζεται με την Αδελφότητα, όμως οι συνδέσεις είναι ιστορικά και οργανωτικά τόσο στενές, που η διάκριση καθίσταται σε μεγάλο βαθμό προσχηματική.
Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα ο Β’ και από πίσω ο πρίγκιπας-διάδοχος Χουσεϊν
Η επιλογή αυτή του καθεστώτος δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο στο πλαίσιο της εσωτερικής πολιτικής. Εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική εξισορρόπησης μεταξύ της πίεσης που δέχεται η Ιορδανία από τους ισχυρούς συμμάχους της – όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία – και της απειλής που αισθάνεται από τις υπόγειες διεργασίες της ισλαμικής κινητοποίησης.
Η Ιορδανία λειτουργεί ως buffer zone ανάμεσα στο Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη, τη Συρία και το Ιράκ και αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την περιφερειακή σταθερότητα. Η ενδυνάμωση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας απειλεί την κοινωνική και εθνοτική ισορροπία στο εσωτερικό, δεδομένου ότι η βάση της είναι σχεδόν αποκλειστικά παλαιστινιακή. Σε ένα ενδεχόμενο ρήξης, η χώρα θα κινδύνευε να εξελιχθεί σε ένα νέο προγεφύρωμα ισλαμιστικής επανάστασης, με απρόβλεπτες συνέπειες.
Η Αγκυρα θέλει μια νέα «Συρία»;
Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται με όλο και μεγαλύτερη ένταση είναι αν πίσω από την επανεμφάνιση και την κινητοποίηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Ιορδανία κρύβεται κάποιος εξωτερικός παράγοντας και αν αυτός είναι η Τουρκία. Η απάντηση, αν εξεταστεί προσεκτικά το ιστορικό και η στρατηγική της Άγκυρας, είναι πως η εμπλοκή της Τουρκίας, έστω και έμμεση, είναι όχι απλώς πιθανή, αλλά σχεδόν αναμενόμενη. Ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος προέρχεται από το κόμμα Ευημερίας του ισλαμιστή Νετσμεττίν Ερμπακάν και ο ίδιος ίδρυσε το AKP με απόλυτα ισλαμικά θεμέλια, έχει διατηρήσει διαχρονικές σχέσεις με την Αδελφότητα.
Από την Αραβική Άνοιξη και μετά, η Τουρκία κατέστη το βασικό καταφύγιο για τα εξόριστα στελέχη της Αδελφότητας, ιδίως μετά το πραξικόπημα στην Αίγυπτο και την ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι το 2013, γεγονός που ο Ερντογάν χαρακτήρισε ως «προδοσία της δημοκρατίας». Η ρητορική του μάλιστα πήρε προσωπικές διαστάσεις, καθώς κατηγόρησε ανοιχτά το καθεστώς Σίσι για τη δολοφονία του Μόρσι και ορκίστηκε «εκδίκηση για την αδικία».
Οι δε σχέσεις της Τουρκίας με τη Χαμάς – παρακλάδι της Αδελφότητας – δεν είναι πλέον μυστικό. Κορυφαία στελέχη της Χαμάς κυκλοφορούν ελεύθερα στην Κωνσταντινούπολη και διατηρούν επιχειρησιακά κέντρα επικοινωνίας, υπό την προστασία του τουρκικού κράτους.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πιθανότητα η Τουρκία να επιχειρεί να αποκτήσει επιρροή και στην Ιορδανία μέσω της Αδελφότητας δεν είναι απλώς μια υπόθεση, αλλά ένα στρατηγικό σενάριο που λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τις ιορδανικές αρχές και τις δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών. Το μοντέλο είναι δοκιμασμένο: με επιδότηση πολιτιστικών και θρησκευτικών ιδρυμάτων, με διπλωματικές επαφές μέσω παρακρατικών οχημάτων, με επιρροή στα κοινωνικά δίκτυα και κυρίως με την αναπαραγωγή της ρητορικής περί «ισλαμικής αλληλεγγύης» απέναντι στη σιωνιστική κατοχή και τους αυταρχικούς Άραβες ηγέτες, η Άγκυρα επιχειρεί να μεταφέρει τον πολιτικό της ακτιβισμό και στην Ιορδανία.
Είναι ενδεικτικό ότι η αύξηση των κινητοποιήσεων μετά το 2023 συνόδευσε μια αντίστοιχη αύξηση της τουρκικής ρητορικής περί “νέας Ιερουσαλήμ”, “ισλαμικής αναγέννησης” και “ντροπής των αραβικών καθεστώτων”, ενώ η ρητορική του Ερντογάν έτεινε να αγκαλιάζει τους οπαδούς της Αδελφότητας ως «αδελφούς στο όραμα».
Το Αμμάν δεν «χαρίζεται»
Η Ιορδανία δεν μπορεί να αντέξει τέτοιες παρεμβάσεις. Ο βασιλιάς Αμπντάλα Β΄ γνωρίζει πολύ καλά ότι κάθε ριζοσπαστική κίνηση μέσα στο βασίλειό του μπορεί να αποτελέσει θρυαλλίδα για εμφύλια αναταραχή ή να ανοίξει τον δρόμο σε οργανώσεις που προσδοκούν την πτώση της μοναρχίας και την εγκαθίδρυση ενός ισλαμικού κράτους.
Η απαγόρευση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας λειτουργεί συνεπώς ως ασπίδα πρόληψης αλλά και ως μήνυμα προς όλους – εσωτερικούς και εξωτερικούς παίκτες – ότι η Ιορδανία δεν θα ανεχθεί την τουρκοποίηση της πολιτικής της πραγματικότητας ούτε την οσμωτική διείσδυση του πολιτικού Ισλάμ μέσω τρίτων, όπως έγινε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Συρία.
Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις φανερώνουν ότι η μάχη για την επιρροή στον αραβικό κόσμο συνεχίζεται με νέα μέσα και η Τουρκία του Ερντογάν δεν προτίθεται να αποσυρθεί χωρίς να δώσει τη δική της μάχη σε κάθε δυνατή πτυχή – ακόμα και στο μαλακό υπογάστριο του Ισραήλ, την Ιορδανία.
ΠΗΓΗ: neostrategy.gr
0 Σχόλια