Υπάρχουν τόποι που δεν είναι απλώς τοποθεσίες. Είναι πληγές, χαράγματα, ανοιχτά τετράδια της Ιστορίας που κανείς δεν τόλμησε –ή δεν θέλησε– να κλείσει. Ο Γοργοπόταμος είναι ένας τέτοιος τόπος. Γιατί εκεί δεν τιμούμε μόνο την κορυφαία πράξη ενωμένης αντίστασης απέναντι στη ναζιστική θηριωδία. Τιμούμε και εκείνους που, το 1964, πήγαν να αφήσουν ένα λουλούδι στη μνήμη των αγωνιστών και βρέθηκαν να πληρώνουν με το αίμα τους την αλήθεια που κάποιοι ήθελαν να σβήσουν.
Η έκρηξη που διέλυσε τα κορμιά και τη γαλήνη της τελετής δεν ήταν «ατύχημα». Δεν ήταν μια στιγμή κακοτυχίας, ούτε μια σύμπτωση. Ήταν μια πράξη που έφερε την υπογραφή ενός καθεστώτος σκιών. Ενός παρακράτους που έδρασε μεθοδικά, με τον κυνισμό και την ιδεοληψία που χαρακτηρίζουν όσους φοβούνται την ίδια τους την Ιστορία.
Γιατί ο Γοργοπόταμος, ακόμη και μεταπολεμικά, ήταν απειλή. Ήταν το ζωντανό απομεινάρι μιας Ελλάδας που μπορούσε –έστω για μια νύχτα του ’42– να σταθεί ενωμένη. Μιας Ελλάδας που δεν χώρεσε στις μετεμφυλιακές διαιρέσεις, στην επιχείρηση λήθης και αναθεώρησης που στήθηκε μεθοδικά από την κρατική και παρακρατική Δεξιά. Η μνήμη της Εθνικής Αντίστασης δεν ταίριαζε στο αφήγημα εκείνων που στήριξαν την εξουσία τους πάνω στον διχασμό, στην κατασκευή «εσωτερικών εχθρών», στον φόβο και στην καταστολή.
Γι’ αυτό και το μήνυμα της ανατίναξης ήταν ξεκάθαρο: «Ξεχάστε. Σιωπήστε. Αυτή η μνήμη δεν σας ανήκει».
Το 1964 οι άνθρωποι δεν πήγαν στον Γοργοπόταμο για να προκαλέσουν. Πήγαν για να αναγνωρίσουν όσους πάλεψαν πραγματικά για την ελευθερία, όταν η χώρα πνιγόταν από την Κατοχή. Πήγαν να τιμήσουν τον Άρη Βελουχιώτη, τον Ναπολέοντα Ζέρβα, τους Βρετανούς σαμποτέρ, όλους όσους έδειξαν ότι η αντίσταση ήταν κοινή υπόθεση και όχι ιδιοκτησία κανενός κόμματος.
Και όμως, την ώρα που η χώρα έκανε δειλά βήματα εκδημοκρατισμού, κάποιοι αποφάσισαν ότι ακόμα κι αυτή η μνήμη έπρεπε να ελεγχθεί. Η έκρηξη ήταν ο τρόπος τους να επιβάλουν πειθαρχία. Να ξαναχαράξουν τις γραμμές του εμφυλιακού μίσους. Να θυμίσουν στους πολίτες ότι το παρακράτος ήταν ζωντανό, οργανωμένο, σε εγρήγορση – κι έτοιμο να επιβάλει σιωπή με τις πιο σκοτεινές μεθόδους.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που το «αόρατο χέρι» της Δεξιάς θα χτυπούσε. Και σίγουρα δεν θα ήταν η τελευταία. Στα ίδια χρόνια που η Ελλάδα μιλούσε για ανάπτυξη και ευρωπαϊκή προοπτική, το παρακράτος δούλευε σαν μηχανισμός που άντλησε δύναμη από τον Εμφύλιο: μέλη της ΚΥΠ, ακροδεξιοί θύλακες, παραστρατιωτικές ομάδες, άνθρωποι που λογοδοτούσαν μόνο στην ιδεοληψία τους και στους προστάτες τους. Από τις δολοφονίες πολιτικών αντιπάλων μέχρι τις απόπειρες εκφοβισμού σε εκδηλώσεις μνήμης, το μόρφωμα αυτό έδρασε σαν σκιά της εξουσίας, σαρώνοντας κάθε ίχνος δημοκρατικής ομαλότητας.
Γι’ αυτό και ο Γοργοπόταμος του ’64 δεν είναι ένα «μεμονωμένο περιστατικό». Είναι κομμάτι της ίδιας αλυσίδας που γέννησε τον Γρηγόρη Λαμπράκη λίγα χρόνια νωρίτερα. Είναι η ίδια νοοτροπία που οδήγησε στη Δικτατορία. Είναι το ίδιο δηλητήριο που ποτίζει την πολιτική ζωή κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να ξαναγράψει την Ιστορία σαν να ήταν ποτέ μισή.
Η έκρηξη εκείνη δεν σκότωσε μόνο ανθρώπους. Σκότωσε για λίγο –ευτυχώς όχι για πάντα– την ελπίδα πως η Ελλάδα είχε αφήσει πίσω τα σκοτάδια της. Και κάθε φορά που πλησιάζει η επέτειος, οφείλουμε να θυμόμαστε ότι δεν τιμούμε μόνο το σαμποτάζ της γέφυρας το 1942. Τιμούμε και την έκρηξη του 1964, για να μην αφήσουμε το παρακράτος να τρυπώνει ξανά από τις χαραμάδες της δημοκρατίας.
Ο Γοργοπόταμος είναι υπενθύμιση πως η μνήμη δεν είναι ουδέτερη. Δεν είναι διακοσμητικό για επετείους. Είναι πράξη πολιτική. Κι αν κάτι έχει αποδείξει η ελληνική ιστορία είναι πως κάθε φορά που ο λαός επιχειρεί να τιμήσει τους αγώνες του, θα βρεθούν κάποιοι να του πουν ότι δεν πρέπει, ότι «αναμοχλεύει πάθη», ότι «τα παλιά να τα αφήσουμε πίσω». Ποιοι το λένε; Πάντα οι ίδιοι: αυτοί που δεν θέλουν να κοιτάξουμε πίσω γιατί φοβούνται πως θα θυμηθούμε ποιοι ήταν αυτοί που πάλεψαν για λευτεριά – και ποιοι ήταν αυτοί που πάλεψαν ενάντια στη μνήμη της.
Ο Γοργοπόταμος, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια γέφυρα ούτε ένα σημείο στο χάρτη. Είναι η απόδειξη πως η δημοκρατία κερδίζεται ξανά και ξανά. Πως η μνήμη είναι άλλοτε φως κι άλλοτε όπλο απέναντι στη λήθη. Κι όσο υπάρχει κόσμος που πηγαίνει να τιμήσει την Αντίσταση, όσο υπάρχουν άνθρωποι που θυμούνται εκείνους που χάθηκαν στην έκρηξη του ’64, τόσο θα σβήνει το σκοτάδι που μεθοδικά προσπάθησε να απλώσει το παρακράτος.
Η μνήμη ενοχλεί μόνο όσους έχουν λόγο να την φοβούνται. Για όλους τους άλλους, είναι υποχρέωση – και χρέος απέναντι σε μια Ιστορία που δεν θα την αφήσουμε να ξαναγραφτεί από τους ίδιους που κάποτε προσπάθησαν να τη διαγράψουν με μια βόμβα.
%20(1).jpg)
0 Σχόλια