Ο ΣΥΡΙΖΑ χωρίς τον Τσίπρα: Η σύγχυση ως νέα κανονικότητα - Γράφει ο Λάμπρος Παπαδής

 

Τις τελευταίες εβδομάδες, όσο η δημόσια συζήτηση για την επόμενη μέρα της προοδευτικής παράταξης εντείνεται, ένα σταθερά επανερχόμενο μοτίβο φαίνεται να κυριαρχεί: η άποψη ότι ο ιστορικός κύκλος του ΣΥΡΙΖΑ, όπως τον γνωρίσαμε τα προηγούμενα χρόνια, ολοκληρώνεται ή—στην καλύτερη περίπτωση—κλείνει αργά και βασανιστικά. Δεν πρόκειται για μια αυθόρμητη πολιτική υπερβολή. Είναι μια διαπίστωση που ακούγεται πια συστηματικά από στελέχη, αναλυτές, δημοσιογράφους και παρατηρητές που έχουν παρακολουθήσει τον χώρο της Αριστεράς να μεταμορφώνεται, να διογκώνεται και τελικά να αποσυντονίζεται.

Η αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα από την ηγεσία φαίνεται πως δεν έκλεισε έναν κύκλο· μάλλον αποκάλυψε το μέγεθος των εντάσεων που ήδη υπήρχαν. Και όσο περνά ο καιρός, ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνει να παλεύει όχι μόνο με την πολιτική του στρατηγική αλλά και με την ίδια του την ταυτότητα. Η σύγχυση δεν είναι πια παρενθετικό φαινόμενο. Τείνει να γίνει η νέα κανονικότητα.

Στο εσωτερικό του κόμματος η συζήτηση θυμίζει προσπάθεια μετάφρασης ενός κειμένου σε γλώσσα που κανείς δεν γνωρίζει άριστα. Από τη μία, ο νυν πρόεδρος επιμένει σε μια στρατηγική «σύγκλισης» με ευρύτερες δυνάμεις της δημοκρατικής παράταξης. Από την άλλη, ιστορικά στελέχη του χώρου προειδοποιούν ότι μια τέτοια επιλογή κινδυνεύει να αφανίσει ό,τι απέμεινε από την αρχική φυσιογνωμία του κόμματος, εκείνη την πολυσυλλεκτική, κινηματική φυσιογνωμία που άνθισε την περίοδο 2012–2015.

Την ίδια στιγμή, δημοσιογράφοι και δημόσια πρόσωπα που βρίσκονται κοντά στον Αλέξη Τσίπρα φροντίζουν να κόβουν από νωρίς πιθανές συζητήσεις περί «επιστροφής» σε ένα μοντέλο με συνιστώσες ή σε μια χαλαρή συμπαράταξη τύπου «Ελιάς». Η αποκλειστική τους στάση σε τέτοια σενάρια προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία στους κόλπους του ΣΥΡΙΖΑ, διότι υποδηλώνει ότι η πολιτική βαρύτητα του Τσίπρα παραμένει ενεργή—even σε απόσταση—και επηρεάζει τις εσωκομματικές δυναμικές. Με άλλα λόγια, ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να χαράξει νέο δρόμο, αλλά η σκιά του παλιού του ηγέτη αποδεικνύεται μακρά και συχνά καθοριστική.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η βάση αλλά και τα στελέχη νιώθουν πως κινούνται πάνω σε ασταθές έδαφος. Η συζήτηση για το μέλλον του κόμματος ανοίγει συνεχώς νέα ερωτήματα: Τι σημαίνει «σύγκλιση» και με ποιους; Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ένα εγχείρημα χωρίς σαφή πολιτική ταυτότητα; Και κυρίως, πώς μπορεί να ανασυγκροτηθεί ένας πολιτικός φορέας όταν οι ίδιες του οι ομάδες δεν συμφωνούν ούτε στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν;

Από την άλλη πλευρά, η περίφημη «συμπόρευση»—ή πιο κυνικά, οι κατά μόνας προσχωρήσεις προσώπων—δεν αποτελεί στρατηγική ανανέωσης αλλά μάλλον τακτική βραχύβιας επιβίωσης. Δεν μεταφράζεται σε συλλογικό όραμα, δεν ενθαρρύνει πολιτική παραγωγή και δεν ανασυστήνει το χαμένο εκλογικό ακροατήριο. Είναι μια λύση ανάγκης που προσωρινά γεμίζει κενά, αλλά δεν προσφέρει την απαιτούμενη ώθηση.

Το πρόβλημα, όμως, είναι βαθύτερο: ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνει να βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι όπου η ασάφεια δεν μπορεί πια να συνεχιστεί. Με την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας να έχει σταθεροποιήσει την πρωτοκαθεδρία της, με το ΠΑΣΟΚ να επενδύει στην επαναφορά του ως βασικού παίκτη και με μικρότερους σχηματισμούς να επιχειρούν να διεκδικήσουν την προοδευτική ψήφο, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει περιθώριο για παρατεταμένη εσωστρέφεια.

Γι’ αυτό και η συζήτηση για το «αν έκλεισε ο ιστορικός κύκλος» δεν είναι μια θεωρητική φλυαρία. Είναι καμπανάκι. Αν το κόμμα δεν καταφέρει να απαντήσει καθαρά τι θέλει να είναι—ένα σύγχρονο κεντροαριστερό κόμμα, μια ριζοσπαστική δύναμη ή κάτι ενδιάμεσο—θα παραμείνει εγκλωβισμένο σε έναν αργό πολιτικό μαρασμό.

Το στοίχημα για την ηγεσία είναι μεγάλο: να αποσαφηνίσει τη στρατηγική της χωρίς να αναπαράγει τον διχασμό· να προτείνει μια νέα αφήγηση χωρίς να γεφυρώνει απλώς τα παλιά ρήγματα. Και φυσικά, να διαχειριστεί την παραμένουσα επιρροή του Αλέξη Τσίπρα η οποία, είτε αρέσει είτε όχι, συνεχίζει να επηρεάζει το πώς το κόμμα βλέπει τον εαυτό του και πώς τον αντιλαμβάνεται η κοινωνία.

Η αλήθεια είναι πως το επόμενο διάστημα θα αποκαλύψει αν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να βρει νέο πολιτικό λεξικό ή αν θα παραμείνει εγκλωβισμένος σε μια μετάφραση που δεν βγάζει νόημα. Γιατί μπορεί ο Τσίπρας να μην είναι πια επικεφαλής, όμως η παρουσία του—ως αναφορά, ως μνήμη, ως κριτήριο σύγκρισης—εξακολουθεί να καθορίζει την πολιτική πυξίδα του κόμματος.

Και όσο αυτή η σκιά παραμένει δίχως καθαρή απόσταση ή ξεκάθαρη σχέση με τη νέα ηγεσία, η σύγχυση κινδυνεύει να παγιωθεί ως η νέα κανονικότητα.